40 dagen zonder Vlees, 28 dagen zonder alcohol,... Het lijkt een trend in onze onophoudelijke zoektocht naar de perfectie in het leven om zich te onthouden van de geneugtes des levens. We beseffen met z'n allen dat bepaalde gewoonten zoals te veel vlees, te veel alcohol, te veel suiker, te veel spullen maar ook te vaak de auto nemen, te veel televisie kijken, te laat gaan slapen, ... niet altijd even gunstig zijn voor onszelf en onze maatschappij.

Na het succes van Dagen zonder Vlees lijkt er een nieuw succesverhaal op het vlak van onthouding gaande: Tournée Minérale, een hele maand februari zonder alcohol. De Stichting tegen Kanker en het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) dagen ons met de actie uit om vanaf 1 februari de hele maand (dat zijn 28 volle dagen!) helemaal geen alcohol te drinken. Er zou een nieuwe wereld moeten opengaan voor ons lichaam: een betere nachtrust, meer energie, een mooiere huid en gewichtsverlies.

Amputatie

Het gaat om de eerste editie van dit initiatief ooit in Vlaanderen. Al is het idee niet nieuw. In Groot-Brittannië is er "Dry January", in Australië "febfast" en bij onze noorderburen "Ik Pas". En wat blijkt? De bierliefhebbende Vlaming lijkt wel open te staan voor een alcoholvrije maand. Al meer dan 30.000 personen schreven zich in voor de actie, terwijl de organisatoren gehoopt hadden op 15.000 deelnemers. Iedereen heeft wel een eigen reden om de fles wijn in de kist te laten: een detoxkuur na de feestdagen, geld inzamelen voor Kom op Tegen Kanker of de ultieme test van het doorzettingsvermogen.

Hoewel de actie vooral bedoeld is om mensen meer bewust te maken van de negatieve gevolgen van alcoholgebruik, zijn de 28 dagen wellicht niet toevallig gekozen. Doorgaans zou dat ongeveer de periode zijn die nodig is om een hardnekkige gewoonte af te leren en een nieuwe aan te leren. (Het kan ook in 21 dagen, of 18, afhankelijk van de expert aan wie je het vraagt.) 

Het feit dat er een vast aantal dagen zou zijn waarin we een gewoonte kunnen aanleren, hebben we te danken aan de Amerikaanse plastische chirurg Maxwell Maltz, die in de jaren 60 de bestseller Psycho-Cybernetics schreef. Daarin beweert hij dat mensen na een amputatie gemiddeld 21 dagen nodig hebben om zich aan te passen aan het verlies van een ledemaat. Daaruit concludeerde hij niet geheel wetenschappelijk dat hetzelfde waar is voor alle grote veranderingen in iemands leven. De daarop volgende decennia werd het cijfer 21 dan ook door talloze psychologen, gedragstherapeuten en schrijvers van zelfhulpboeken gekroond tot zaligmakend. En toegegeven, 21 dagen. Het straalt een zekere logica uit: net moeilijk genoeg, maar niet onoverbrugbaar. 

Twee maanden

Het zal je wellicht niet verbazen dat een studie van het University College London tot een heel andere conclusie kwam. Daar hadden de vrijwilligers een deprimerend aantal van 66 dagen nodig om nieuwe gewoonten zoals dagelijks fruit eten of gaan joggen, aan te leren zodat het onlosmakelijk deel van hun leven ging uitmaken. De verschillen tussen de vrijwilligers onderling was bovendien enorm. Sommigen hadden maar 18 dagen nodig, anderen 245 (!). De kracht van verandering varieert immers afhankelijk van de persoonlijkheid, omgeving en motivatie van de persoon in kwestie. En uiteraard speelt ook de aard van de gewoonte een rol. Roken is immers veel verslavender dan bijvoorbeeld geen 'nee' kunnen zeggen.

Tot slot is ook de beschikbaarheid van een alternatief niet onbelangrijk. Het is veel makkelijker om iets nieuws te doen dan dat je een gewoonte moet doorbreken zonder de aanwezigheid van een alternatief. Dat is een van de redenen waarom stoppen met roken makkelijker gaat met de behulp van een nicotinepleisters of -kauwgum. Denk er wel aan om een positief alternatief te kiezen. Roken vervangen door snoepen is uiteraard geen goed idee. Een ding is zeker: gewoonten zijn moeilijk te veranderen. En net daarom zijn het dus ook 'gewoonten'. 

Toch houdt de populaire zelfhulpcultuur vast aan de 21-dagen-regel. Misschien omdat het een periode is die wel degelijk realistisch is en net lang genoeg om minstens een aanzet te geven tot een nieuwe gewoonte. Ook het recent verschenen boek '21 dagen, 100 challenges' van Wim De Bock & Pieter Vanderhaegen beweert dat er na drie weken een nieuw inzicht ontstaat, een routine doorbroken, een vers pad gevonden. De auteurs bieden de lezer maar liefst 100 uitdagingen om na 21 dagen gezonder en fitter, ofwel blijer en gelukkiger, ofwel wijzer en slimmer te worden, of een combinatie hiervan. En dan is het aan jou om door te zetten.

Hier zijn alvast 5 uitdagingen die je kan proberen:
1. Leef 21 dagen zonder suiker

Massale suikerconsumptie is verantwoordelijk voor heel wat welvaartsziektes zoals obesitas en diabetes. Je hebt er alle belang bij om suikers te weren uit je voedingspatroon. We moeten hierbij wel het onderscheid maken tussen geraffineerde en natuurlijke suikers (aanwezig in fruit en groenten). Wil je suikers vermijden, zal je etiketten moeten lezen, want suiker kent vele gedaantes zoals glucosestroop, dextrose, glucose, sacharose,... Maar, wanhoop niet. 21 dagen geen geraffineerde suikers eten, is makkelijker dan je denkt. Je kan eindeloos variëren met groenten, fruit, vlees/vis en noten. Wil je nog wat peper en zout bij je challenge? Weiger dan ook 21 dagen de zogenaamde 'snelle' koolhydraten zoals wit brood, pasta, rijst en aardappelen. Als alternatief kun je kiezen voor volkoren- of speltbrood, bruine rijst, volkorenpasta of quinoa. 

Sla suikeralarm bij de volgende producten: smaakmakers en sauzen (ketchup en mayonaise), geconcentreerde fruitsappen, yoghurt: kies voor de varianten zonder suiker, ontbijtgranen, ontbijtkoeken, ontbijtrepen, (zoet) beleg, confituur, bereide vleeswaren, choco, honing, junkfood (fastfood, snoep, frisdranken, kant-en-klare maaltijden.
Lees ook: 5 tips om je suikerinname te beperken 

2. Gooi 21 dagen weg wat weg mag

Gooi 21 dagen lang elke dag een voorwerp weg waarvan zowel de waarde als het (toekomstige) nut vrijwel nihil zijn. Geen wroeging en geen excuses: wat weg mag, moet ook weg. Voor heel wat mensen is het zo ontzettend moeilijk: afscheid nemen van een levenloos voorwerp. Ofwel kennen ze onverantwoord veel emotionele waarde toe aan een stuk speelgoed, een schilderijtje of een oude stoel. Ofwel hebben ze de illusie dat het ding ooit nog eens van pas zal komen, misschien wel binnen tien of twintig of vijftig jaar. Geloof het: je kan zonder. De meeste van die spullen ga je geen seconde missen van zodra ze het huis uit zijn. En het is niet omdat je een op plastic brooddoos of een stereo-installatie van 1983 "misschien ooit nog wel eens" zou kunnen gebruiken, of de kinderen of kleinkinderen misschien, dat je ze moet houden. Weg ermee.

3. Klaag en zaag 21 dagen niet

Ach, eens goed sakkeren en zaniken en zeuren en emmeren en mekkeren en jammeren en jeremiëren en kankeren en klagen en zagen kan deugd doen. Stoom aflaten, de negatieve energie eruit laten lopen en er dan weer tegenaan! Moet kunnen, op zich. Erger is het als dat klagen en zagen structureel worden , als het deel wordt van je leven en als je daarmee ook het leven van je medemensen verziekt. Je kan op alles kritiek hebben, van 's morgens tot 's avonds. Maar weet dat je er niet gelukkiger van wordt en dat je er je omgeving mee verpest. Probeer dus eens 21 dagen lang geen enkele jammerklacht te uiten.

4. Las 21 dagen een mediapauze in

We leven vandaag in de best denkbare wereld. Dat klinkt misschien ongeloofwaardig maar de auteur Steven Pinker bewijst het aan de hand van bergen cijfermateriaal in zijn magistrale boek Ons betere ik. De kans dat je vandaag sterft door geweld is in de geschiedenis van de mensheid nog nooit zo klein geweest. Er zijn steeds minder gewapende conflicten en het percentage van de wereldbevolking dat in armoede leeft, was nog nooit zo klein als vandaag. Zelfs het terrorisme zorgde in de jaren 70 voor meer doden dan vandaag. Als je het nieuws op de voet volgt, krijg je echter een totaal ander wereldbeeld en ben je eerder geneigd om te denken: alles is om zeep! En de honderden kleine burgerinitiatieven waarbij mensen elkaar helpen ergens achteraan in een parochiezaaltje, die krijg je zelden te zien. Dit fenomeen wordt weleens de 'banaliteit van het goede' genoemd. Nog niet overtuigd? Nieuws, vooral slecht nieuws, is slecht voor je gezondheid. Paniekverhalen stimuleren de aanmaak van cortisol en verstoren het immuunsysteem. Op die manier veroorzaken ze chronische stress. 
Laat alle on- en offline nieuwskanalen 21 dagen voor wat ze zijn. Als aan de koffiemachine op het werk de actualiteit aan bod komt, roer dan eens minzaam in je koffie en verwijs rustig naar het oeuvre van Steven Pinker en naar de schadelijke effecten van te veel nieuws. 

5. Verspil 21 dagen geen voedsel

In Europa wordt jaarlijks bijna honderd miljoen ton voedsel weggegooid. Voor een gemiddeld persoon komt dit neer op meer dan honderd kilo afval en een weggegooid budget van honderdvijftig euro per jaar. 

Enkele antiverspillingstips: koop enkel wat je nodig hebt: lijstjes kunnen hierbij helpen, bewaar voeding op de juiste plaats. Tomaat, komkommer, aubergine, paprika, courgette, wortels en uien bewaar je in de kast, verzamel je restjes en wees creatief, vries je gesneden brood meteen in nadat je het hebt gekocht. Gebruik daarna gewoon het aantal sneetjes dat je nodig hebt. Je gooit je kind niet met het badwater weg. Als groenten of fruit een vlekje vertonen, kan je dit gewoon wegsnijden. De rest eet je op. Dergelijk fruit is vaak prima voor een smoothie en van de groenten kan je soep maken. Vraag gerust een doggy bag op restaurant. Je hoeft geen schroom te hebben, beschouw het als een compliment voor de chef.

Lees ook: zo doe je het: goedkopere grote porties inslaan en toch niets moeten weggooien
'21 Dagen, 100 Challenges', Wim De Bock & Pieter Vanderhaegen. ISBN: 9789089316981 - 19,95 euro

(Dit artikel verscheen in januari 2017 in Knack, Redactrice : Trui Engels)